El Tezgahında Buldan

El tezgahında buldan bezi dokuma son derece yaygın olan bir el işçiliğidir ve üretilen bu bezler Anadolu’ da sıkça satılan bir üründür.

Buldan Denizli ilimizde ortaya çıkan ve tüm illerimiz tarafından sıkça tercih edilen bir kumaştır. Organik kumaş olarak da bilinmektedir ve ev tekstilinde birçok ürün için kullanılmaktadır. Ayrıca kıyafetlerde de kullanılan bir kumaştır. Gömleklerde, şalvarlarda ya da iç gömleklerde de sıklıkla kullanılan bir kumaş çeşididir. Bu kadar sık tercih edilmesinin belli başlı sebepleri bulunmaktadır.

Daha önce de söz ettiğimiz gibi el tezgahında buldan kumaşı, dokumak Anadolu’ da oldukça yaygın bir işçiliktir. Kadınlar özellikle kendi el tezgahında buldan dokuma yapmakta ve bu ürünleri satarak para kazanmaktadır. Geçmişte de kadınlar yine kendi tezgahlarında buldan dokuyup eşlerine veya çocuklarına kıyafet dikmekteydiler. Aradaki tek fark şu an bu dokuma işleminden gelir elde etmeleridir.

Buldan Bezi Nedir?

Buldan bezi, buldan büklüsü veya akalemli bez olarak da bilinmekte olan bir bezdir. Kıvrak ipe sahip olan ve fazla bükümlü olan bir kumaş çeşidinin adıdır. Günümüzde Buldan’da üretilen bu dokuma kumaş, adını da üretildiği yöreden alır. Buldan ilçesi Denizli ilimizin bir ilçesidir.

Bahsettiğimiz buldan bezi; 13. yüzyılda akalemli bez, 17. yüzyılda boğası bez, 1883 yılından sonra ise muhacir bez diye isimlendirilmiştir. Buldan bezi, Denizli ilimizin Buldan ilçesi ve çevresinde dokunan bir kumaştır. Söz ettiğimiz yörede Antik Çağ’dan beri dokumacılık yaygın olarak yapılmaktadır. Bölgede yapılan pamuk tarımı oldukça önemli ve dokumacılık ile de bağlantılı bir etkinliktir. 13. yüzyıldan itibaren bu yörede Oğuz aşiretlerinden Yörük ve Türkmen olanlar, dokumacılık alanındaki çeşitlilikleri ile yörenin dokuma geleneğini zenginleştirmişlerdir.

Bahsi geçen buldan kumaşı, bükülü pamuk ipliğinden dokunmuş olan, Bürümcük adıyla da bilinen pamuklu bir bez çeşididir. Pamuk ipliğinden meydana gelen bez, genel olarak krem ve beyaz renklerinde dokunmaktadır. Ancak istenildiği zamanlarda kaynatma sırasında istenilen renge boyanabilmektedir ve bu renklere desen ya da renkli dokuma işlemi de yapılabilmektedir.

Osmanlı devletinde Osman Bey döneminde kullanılmaya başlanan ve günümüzde hala kullanılmaya devam edilen Buldan bezi, asırlar boyunca şehzadelere elbise, hanım sultanları çeyizlik olarak değer görmüştür. Öyle ki bugün dahi Osmanlı sarayına ait koleksiyonlarda buldan bezinden yapılan gömlekler ve şalvarlar dikkat çekmektedir. Osmanlı döneminde tercih edilen bu bez, rahatlığı ve sağlıklı olması sebebiyle vazgeçilmez olmuştur.

Buldan bezi; doğal beyaz renkte iplikler ile dokunmaktadır. Bahsettiğimiz buldan bezinin en karakter özelliği; sıcak sabun ile suyla yıkamasından sonra kazandığı buruşuk yapıdır. Bu bükülme dolayısıyla bezinin bükülü bez gibi değişik isimlendirmeleri de bulunmaktadır.

Buldan bezi, vücuda yapışmadığı için giysi ile vücut arasında hava kalması yoluyla ısı yalıtımı oluşturan bir kumaştır. Orijinal buldan dokumalar da desen bulunmamaktadır. Orijinal olanlarda sadelik söz konusudur. Ancak günümüzde bakıldığında kullanılan buldan bezi kumaşları oldukça renkli ve hareketlidir. Buldan bezinden sadece kıyafet değil peştemal, çarşaf, örtü, perde veya hamam kesesi gibi ürünlerde yapılmaktadır.

Buldan Bezinin Özellikleri

Buldan bezi %100 pamuklu kumaştan elde edilen bir kumaş çeşididir. El tezgahında buldan bezi dokunarak doğal yöntemler ile ürünler yapılmaktadır. Orijinal buldan bezi, kıvırcık iplikle dokunduğundan dolayı kumaşa bürümcük adı da verilmektedir. Buldan bezi pamuklara ek olarak ipekli buldan kumaşla da dokunmaktadır.

Buldan bezini diğer kumaşlardan ayırmak için sayılabilecek dört özelliği bulunmaktadır. Bunlardan ilki; buldan bezinin pamuklu kumaştan farklı olarak dokunduğu vücudun terini tamamen emmesidir. İkinci özelliği ise nefes alan yapısı sayesinde antialerjik konumda olmasıdır. Üçüncü özelliği ise buldan bezinin dokuma tekniği ve buldan bezine yapılan boyalar sebebiyle çok sağlıklı ve oldukça dayanıklı olmasıdır. Son özelliği ise orijinal buldan bezi, kıvırcık ipekle dokunduğu için kumaşa bürümcük de denmesidir.

El tezgahında buldan bezi çokça kullanıldığı için de diğer kumaş çeşitlerinden ayrılmaktadır. Organik olması dolayısıyla da oldukça çok tercih edilmesi de özellikleri arasındadır.

Buldan Bezi Nasıl Dokunur?

Buldan bezi, dokunmadan önce pamuk alma denilen bir işlemden geçmektedir. Sonrasında boyama işlemi meydana gelir. Buldan bezinin kalitesinde boyama işlemi oldukça önemlidir. Boyama işlemi gerçekleştirilirken; ceviz yaprağı, meyankökü, mazı, defne, palamut, soğan kabuğu, çehri ve kestaneden yararlanılır. Bu saydığımız bütün bitkiler doğal boyalardır.

İplikler boyama işlemi tamamlandıktan sonra kurtulmaktadır. Bubinlere sarılmaktadır. Son aşamada el veya makine tezgahlarında buldan bezleri dokunur. Orijinal buldan bezlerinde ya da kumaşlarında herhangi bir renk ya da dokuma olmamaktadır. Kendinden beyaz ya da krem olan buldan kumaşını sırf rengi için bile tercih eden kişi sayısı oldukça fazladır.

Buldan Kumaşının Kullanım Alanları Nelerdir?

Buldan perde yapımında sıkça kullanılan bir kumaştır. Geçmişten günümüze tüm dönemlerde buldan kumaşı evlerde kullanılmıştır. Tercih edilme sebeplerinden birkaç tane saymak gerekirse; organik olması, beyaz renkli olması ve şık durması sayılabilir. El tezgahında buldan perde dokuma işi, Denizli ilimizde kadınların oldukça yaygın olarak yaptıkları bir iştir.

Daha önce de söz ettiğimiz gibi buldan, Osmanlı döneminde de sıkça tercih edilen bir kumaş çeşididir. O dönemlerde de kadınlar el tezgahında buldan dokuyarak eşlerine kıyafet dikmektedir. Buldan kumaşı şehzadelere ve önemli kişilere kıyafet dikilirken sıkça kullanılan bir kumaş çeşididir. Sık tercih edilmesinin sebebi teri tamamen emiyor oluşu ve organik bir kumaş olduğundan dolayı sağlıklı oluşudur.

Yine buldan koltuk örtüsü de günümüzde sıkça rastlanan bir ev dekorasyonu ürünüdür. Sıkça tercih edilen bir malzeme olmasının sebebi; temizliğinin basit olması ve şık duruyor olmasıdır. Geçmişten günümüze el tezgahında buldan örtüler dokunmuştur.